Windmolen in verdomhoek, met dank aan de milieuclubs 

ANALYSE – De milieubeweging verwacht veel van windenergie, maar tegelijkertijd houdt ze niet van windmolens her en der verspreid over het platteland. Zijn die twee uitgangspunten met elkaar te rijmen?
Zo’n twintig jaar geleden kregen de eerste boerderijen in Nederland een windmolen. Dat was een feestje, soms zelfs met een foto en een stukje in de regionale krant. Want de boeren, vernieuwend en vaak een tikje excentriek, hadden hun vergunning zwaar moeten bevechten bij de gemeenten. Die hadden ook te maken met hun inwoners, die wantrouwig waren over dit soort experimenten met torenhoge gevaarten. Maar de innovatieve agrariers konden onverminderd rekenen op steun van lokale en provinciale milieuclubs.
Die waren toen al hartstikke voor duurzame energie, en in Nederland zou de wind een enorme leverancier worden. En ach, dat gewone mensen ze lelijk vonden – welke groene activist maalde daarom?

Nu, twintig jaar later, staan plattelandsbewoners en milieuactivisten veel dichter bij elkaar. Dat komt vooral doordat de milieubeweging anders is gaan aankijken tegen de wat in het jargon heet solitaire windmolens op het platteland. Milieuactivisten noemen de jaren negentig nu liefkozend de pioniersfase, waarin elke windmolen met enthousiasme werd begroet. Maar ze zeggen ook, dat die royale opstelling tot een vreselijke wildgroei heeft geleid.

Met afschuw spreken de voorvechters van weleer over Flevoland, waar de windmolens schots en scheef door het landschap staan. Ze kunnen inmiddels best begrijpen dat bewoners van het platteland zich verzetten tegen de komst van een paar turbines bij hen in de buurt.
Die zijn nu veel groter dan in de begintijd, zeggen de medewerkers van milieuorganisaties begripvol. En zijzelf hebben meer oog gekregen voor de kwaliteit van het landschap. Windmolens verstoren dat rustieke beeld en vervuilen de horizon, zeker als ze overal worden toegestaan zonder dat daar een gedegen visie over ruimtelijke ordening achterzit. Dan verrommelt het geordende landschap, en dat is de milieubescherming een gruwel.

Nu bewoners en milieuclubs zo kritisch zijn over particuliere windmolens en over kleine parkjes, is het voor provinciebesturen makkelijk geworden de windmolen uit het landschap te schrappen. Noord-Holland bijvoorbeeld heeft bij de onderhandelingen over een nieuw college afgesproken dat er geen molen meer bijkomt op het land. Nieuwe turbines mogen alleen nog in zee. In Friesland, ooit koploper qua windenergie, gaan alle nieuwe turbines naar de randen van de provincie. Het open hart wordt ervan gevrijwaard. Mogelijk wordt dat zelfs helemaal windmolen-vrij, als er voldoende compensatie is voor boeren die hun molen willen afbreken.

Bewoners blij? Vast en zeker. Milieubeweging blij? Nee, dat niet. Op zichzelf zijn natuur- en milieuclubs voor concentratie van windmolens, maar de provincies draven in hun ogen door. Gerenommeerde organisaties hebben uitgerekend dat Nederland windenergie op land keihard nodig heeft om de doelstellingen voor duurzame energie te halen. Parken in zee leveren nog onvoldoende op. De milieuclubs vrezen dat ook de molens op het platteland te weinig gaan produceren als de provincies zo’n beperkend beleid gaan voeren.

Dus komen ze weer met het bredere verhaal over duurzame energie op de proppen: dat we nu afhankelijk zijn van vuile energiebronnen, en dat er niet nog meer CO2 de lucht in kan. Zon, wind, water en biomassa zijn schone alternatieven. Maar als niemand een windmolen in zijn achtertuin wil, dan raken die doelen uit zicht, waarschuwen ze.

Twintig jaar geleden plaatste de milieubeweging de windmolen ook al in dat grotere perspectief. Momenteel doet ze dat weer. Het verschil is wel, dat de windmolen nu vrijwel door niemand meer wordt gezien als bron van schone energie. De windmolen is in de pubieke opinie voor alles een lelijk obstakel – en aan dat beroerde imago hebben de milieuorganisaties zelf meegewerkt.